«Τα έλατα του Πάρνωνα νεκρώνουν»

Των: Αποστόλου Αβδελά, Βουλευτή Α΄ Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνου Χήτα, Βουλευτή Β΄ Θεσσαλονίκης

ΠΡΟΣ: Τον κ. Υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας Τον κ. Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας

ΘΕΜΑ: «Τα έλατα του Πάρνωνα νεκρώνουν»

Κύριοι, κύριοι Υπουργοί,

Το τελευταίο χρονικό διάστημα παρατηρείται νέκρωση των ελάτων του Πάρνωνα κατά εκατοντάδες με την οικολογική καταστροφή που συντελείται να είναι ανυπολόγιστη. Ολόκληρες συστάδες και περιοχές στη διαδρομή από τον Πλάτανο έως την Σίταινα και στην ευρύτερη περιοχή του Ελατοδάσους της Σίταινας έχουν νεκρωθεί. Καθώς τα αίτια δεν έχουν διερευνηθεί, πολλές θα μπορούσαν να ήταν οι πιθανές αιτίες του φαινομένου. Παθογόνα αίτια ή συσχετισμός με την κλιματική αλλαγή, όπως την παρατεταμένη βροχόπτωση ή ξηρασία, την άνοδο της θερμοκρασίας ή ενδεχομένως τα αυξημένα επίπεδα του τροποσφαιρικού όζοντος. Παρατηρώντας κανείς τις αντίστοιχες περιπτώσεις που έλαβαν χώρα τα προηγούμενα χρόνια στην Ελλάδα, όπως στην Πάρνηθα, στον Παρνασσό και στο Μαίναλο, καθώς και στο εξωτερικό, διαπιστώνεται ότι τα δέντρα που νεκρώνονται κατά τη διάρκεια ξηρών περιόδων εμφανίζουν τα προηγούμενα χρόνια μια σταδιακή εξασθένηση, που οφείλεται στην επίδραση αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων. Τα εξασθενημένα δέντρα κατά τη διάρκεια ξηρών ετών υφίστανται υδατική καταπόνηση και στη συνέχεια προσβάλλονται από φλοιοφάγα έντομα και νεκρώνονται. Η εξαφάνιση των ελάτων αποτελεί βαρύτατο πλήγμα για την περιοχή αφενός, λόγω της αισθητικής αλλοίωσης του φυσικού τοπίου, και αφετέρου προοιωνίζει και την έναρξη σοβαροτάτων προβλημάτων στα πέριξ χωριά, όπως εντόνων φαινομένων πλημμύρας.

Με δεδομένα όλα τα παραπάνω,

Ερωτώνται οι κ. κ. Υπουργοί:

1. Προτίθεσθε να προβείτε άμεσα σε ενέργειες, προκειμένου να εξακριβωθούν τα αίτια του εκτεταμένου φαινομένου νεκρώσεως των δέντρων ελάτης στην ευρύτερη περιοχή της Σίταινας Πάρνωνα, ούτως ώστε να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για να σταματήσει άμεσα η ανάπτυξη του φαινομένου;

2. Προτίθεσθε να προβείτε άμεσα σε ενέργειες με τη συμβολή των αρμοδίων υπηρεσιών, προκειμένου να γίνει καθαρισμός και απομάκρυνση των ξηρών δέντρων ελάτης στις περιοχές που παρατηρείται το φαινόμενο;

Οι ερωτώντες Βουλευτές Αριθμ. Πρωτ. ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ: 3638 Ημερομ. Κατάθεσης: 1/3/2022

ΑΒΔΕΛΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΧΗΤΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΘΕΜΑ: «Απάντηση σε Ερώτηση»

ΣΧΕΤ: Η με αριθμό πρωτ. 3638/01.03.2022 Ερώτηση

Σε απάντηση της σχετικής Ερώτησης που κατατέθηκε στη Βουλή των Ελλήνων από τους Βουλευτές κ.κ. Απόστολο Αβδελά και Κωνσταντίνο Χήτα, κοινοποιούμε το με α.π. πρωτ. 36714/2032/14-4-2022 έγγραφο της Δ/νσης Προστασίας Δασών/ΥΠΕΝ, το οποίο απευθύνεται στην οικεία Δασική Υπηρεσία με οδηγίες σχετικά με την αντιμετώπιση της προσβολής και τη λήψη μέτρων για τον περιορισμό της εξάπλωσης του φλοιοφάγου εντόμου Pityokteines curvidens. Όπως αναφέρεται, στην ευρύτερη περιοχή της Κοινότητας Σίταινας – Πλατάνου διενεργήθηκε αυτοψία από το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του «ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ» παρουσία του Δασάρχη Κυνουρίας.

Ο Υφυπουργός

Γεώργιος Αμυράς

Θέμα: Νεκρώσεις ελάτων -Παρουσία φλοιοφάγου εντόμου Pityokteines curvidens και λήψη μέτρων για τον περιορισμό του.

Σχετ.: α. Το με αριθμ. 568/18805/12-4-2022 έγγραφο του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ

β. Το με αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/22936/1265/30-3-2022 έγγραφό μας

γ. Το με αριθμ. 1663/24-2-2022 έγγραφο του Δήμου Βόρειας Κυνουρίας

Επί του αντικειμένου του θέματος, παρακαλούμε όπως άμεσα ακολουθήσετε τις οδηγίες που δίνονται στο ανωτέρω (α) σχετικό για την αντιμετώπιση της προσβολής και τη λήψη μέτρων για τον περιορισμό της εξάπλωσης του φλοιοφάγου εντόμου Pityokteines curvidens.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, απαιτείται η υλοτόμηση και απομάκρυνση των νεκρών και προσβεβλημένων ατόμων ελάτης για να αποτραπεί επέκταση της προσβολής και κατά συνέπεια της νέκρωσης. Επίσης, η εγκατάσταση ενός δικτύου παγίδων που θα είναι εφοδιασμένες με τις κατάλληλες καιρομόνες/φερομόνες μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη συστηματική παρακολούθηση (monitoring) του πληθυσμού τέτοιων εντόμων, ώστε να είναι εφικτή η έγκαιρη λήψη των απαραίτητων μέτρων.

Για την κάλυψη των παραπάνω δαπανών και τη χρηματοδότηση των υπηρεσιών σας, κατόπιν σχετικών αιτημάτων σας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως έκτακτες πηγές χρηματοδότησης τα Επιχειρησιακά Προγράμματα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ), το Χρηματοδοτικό Πρόγραμμα του Τομέα Δασών του Ειδικού Φορέα Δασών του Πράσινου Ταμείου, το ενάριθμο έργο 2014ΣΕ58400006 «Διατήρηση της υγείας και της ζωτικότητας των δασικών οικοσυστημάτων-Αποτελεσματική εφαρμογή του Κοινοτικού Φυτοϋγειονομικού καθεστώτος» (ΠΚ 2013ΣΕ08400002) του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, καθώς και οποιαδήποτε άλλη διαθέσιμη πηγή.

Παραμένουμε στη διάθεσή σας για την αποτελεσματική υλοποίηση των ενεργειών σας.

Συνημμένα: Το με αριθμ. 568/18805/12-4-2022 έγγραφο του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ

Ο ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΓΚΟΥΝΤΟΥΦΑΣ ΠΕ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ

Θέμα: Αποτελέσματα αυτοψίας στην περιοχή της κοινότητας Σίταινας

Σχετ: Το με αριθμό πρωτοκόλλου ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/22936/1265 (30/03/2022) έγγραφό σας.

Σε απάντηση του παραπάνω εγγράφου σας, πραγματοποιήθηκε αυτοψία στην ευρύτερη περιοχή της κοινότητας Σίταινας – Πλατάνου, από το Δρ. Δημήτριο Ν. Αβτζή, Εντομολόγο του ΙΔΕ Θεσσαλονίκης, παρουσία του Δασάρχη Κυνουρίας κ. Δημήτριο Πετρή. Κατά την αυτοψία εντοπίστηκαν διάσπαρτα άτομα κεφαλληνιακής ελάτης (Abies cephalonica) που έφεραν σημάδια προσβολής από έντομα (Εικόνα 1). Μετά από ενδελεχή εξέταση ιστάμενων ατόμων ελάτης που εμφάνιζαν αρχικά συμπτώματα προσβολής, εντοπίστηκαν πολυάριθμες στοές κάτω από την επιφάνεια του φλοιού (Εικόνα 2), οι οποίες και είχαν τη χαρακτηριστική

μορφή που έχουν οι στοές από το φλοιοφάγο έντομο Pityokteines curvidens (Coleoptera, Curculionidae, Scolytinae) (Εικόνα 3). Η ταυτότητα του εντόμου επιβεβαιώθηκε και από την εξέταση των δειγμάτων ενηλίκων ατόμων που εξετάστηκαν με τη βοήθεια στερεοσκοπίου στο Εργαστήριο Δασικής Εντομολογίας (ΙΔΕ, ΕΛΓΟ Δήμητρα) (Εικόνα 4).

Τα πολύγαμα φλοιοφάγα έντομα της υποοικογένειας των Scolytinae είναι σε θέση να εντοπίζουν δέντρα των οποίων η φυσιολογία είναι διαταραγμένη (από αβιοτικούς ή άλλους βιοτικούς παράγοντας) με τη βοήθεια αισθητήρων που φέρουν κυρίως στις κεραίες. Στην προκειμένη περίπτωση ο λόγος της διαταραχής ενδέχεται να συνδέεται με τις ιδιαίτερα ξηροθερμικές συνθήκες που επικράτησαν κατά τα τελευταία έτη, κάτι που όμως θα πρέπει να διερευνηθεί σε βάθος με τη λήψη σχετικών στοιχείων. Ο λόγος που τα έντομα επιλέγουν αυτά τα δέντρα για την αρχική προσβολή συνδέεται άρρηκτα με την επιτυχία της εγκατάστασης τους εκεί, καθώς ένα δέντρα με διαταραγμένη φυσιολογία είναι πολύ πιο ευάλωτο στην προσβολή τους. Κατά την εγκατάσταση τους εκεί, είναι σε θέση με τη βοήθεια παραγόμενων φερομονών, να προσελκύσουν ακόμη περισσότερα άτομα στο συγκεκριμένο δέντρο, πραγματοποιώντας με τον τρόπο αυτό μια μαζική προσβολή. Μετά την πλήρη προσβολή του συγκεκριμένου, μεμονωμένου δέντρου, θα ξεκινήσουν να προσβάλουν και τα γειτονικά δέντρα, καθώς πλέον ο πληθυσμός τους θα είναι αρκετά υψηλός. Με δεδομένο ότι στην περιοχή βρισκόμαστε ακόμη στο αρχικό στάδιο της προσβολής, καθώς νεκρώνονται μεμονωμένα άτομα ελάτης, χωρίς ακόμη να δημιουργούνται νεκρωτικές κηλίδες, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί υλοτομία και απομάκρυνση των νεκρών και κυρίως των προσβεβλημένων δέντρων. Με τον τρόπο αυτό αφενός θα μειωθεί το πληθυσμιακό δυναμικό του εντόμου (το οποίο βρίσκεται κάτω από τον φλοιό), ενώ ταυτόχρονα θα ελαχιστοποιηθεί και η διαθέσιμη τροφή που θα συντηρούσε τον πληθυσμό του εντόμου. Στην περίπτωση που η απομάκρυνση των δέντρων δεν είναι εφικτή λόγω έντονων κλίσεων, θα πρέπει τα υλοτομημένα δέντρα να αποφλοιώνονται κάτι που θα δράσει αποτρεπτικά στην επιβίωση των εντόμων. Υπό κανονικές συνθήκες, η βέλτιστη στιγμή μιας τέτοιας επέμβασης τοποθετείται χρονικά κατά το φθινόπωρο μέχρι και νωρίς την άνοιξη όταν το έντομο θα βρίσκεται κάτω από το φλοιό. Με δεδομένη όμως την ανάγκη να ανακοπεί άμεσα η περαιτέρω εξάπλωση της προσβολής σε συνδυασμό ότι κατά την αυτοψία εντοπίστηκαν και κάποιες προνύμφες μέσα στις στοές (Εικόνα 5) θα μπορούσαν οι επεμβάσεις να ξεκινήσουν άμεσα, και να συνεχιστούν με μεγαλύτερη ένταση κατά την περίοδο φθινοπώρου-χειμώνα. Τέλος, προς την ίδια κατεύθυνση, η εγκατάσταση ενός δικτύου παγίδων που θα είναι εφοδιασμένες με τις κατάλληλες καιρομόνες/φερομόνες μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη συστηματική

παρακολούθηση (monitoring) του πληθυσμού τέτοιων εντόμων, ώστε να είναι εφικτή η έγκαιρη λήψη των απαραίτητων μέτρων.

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να απευθυνθείτε στον Εντομολόγο του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών, Δρ. Δημήτριο Ν. Αβτζή.

Ο Διευθυντής Δρ Θωμάς Γ. Παπαχρήστου Διευθυντής Ερευνών