Η παράδοση του Καραγκιόζη στη Λακωνία

Στα μέσα του 1800 στην Ελλάδα ακούγεται το όνομα του καραγκιοζοπαίχτη μπαρμπα-Γιάννη Μπράχαλη. Ένας από τους πρώτους καραγκιοζοπαίχτες πριν τον ξακουστό Μίμαρο (Δημήτρης Σαρδούνης που ελληνοποίησε τον Καραγκιόζη στην Πάτρα). Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι ο Μπράχαλης είχε καταγωγή από Μάνη, απ’ τη μεριά της Μεσσηνίας.
Λέγεται ότι φυγόδικος έφυγε για την Κωνσταντινούπολη και έμαθε την τέχνη του Καραγκιόζη εκεί.
Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, έδωσε παραστάσεις μεταφρασμένες στα Ελληνικά από τούρκικα έργα όπως παιζόταν τότε με βωμολοχίες και άσεμνες πράξεις.
Έτσι το “μικρόβιο” της τέχνης μεταδόθηκε σε πολλούς ντόπιους.
Ένας από αυτούς ήταν και ο Λεωνίδας ο Γορανίτης από τις Κροκεές, ο οποίος έπαιζε χωρίς βωμολοχίες με το ψευδώνυμο “Λεωνίδας ο Σπαρτιάτης”.
Έδρασε κυρίως στην Αθήνα στην περιοχή της Δεξαμενής, στο Λουτράκι καθώς και σε ξενοδοχείο στη Νέα Υόρκη.
Ο Λεωνίδας με τον αδερφό του Νικολή – επίσης καραγκιοζοπαίχτη, έπαιζαν σε μουσική μπάντα. Ο Λεωνίδας βιολί και ο Νικολής λαούτο.
Ο Λεωνίδας απέκτησε θαυμαστές με τις περιοδείες του και πολλοί παίκτες διδάχτηκαν την τέχνη απ’ αυτόν.
Ονόματα όπως ο Κώστας Γαννιός, Παναγιώτης Γρέμενας ή Γριμίνας, Θανάσης Δεδούσης γνωστός ως Δεδούσαρος απ’ τον Πειραιά, Γιώργος Κουβάτσος από τη Μάνη κ.α.

Λάκωνες καραγκιοζοπαίχτες ακόμα ήταν:

Γιώργος Γερμανός

Καταγωγή απ’ το Γερολιμένα ή απ’ το Γύθειο. Μαθητής του Αντώνη Μόλλα. Τραγουδιστής και καραγκιοζοπαίκτης.
Πέθανε το 1938.

Θεόδωρος Θεοδωρόπουλος ή Μπότζος

Καταγωγή από Σπάρτη. Έργαζόταν ως παλιατζής στο Μοναστηράκι. Έδρασε στην Αθήνα και επαρχεία από τις αρχές του 1900.
Το παρατσούκλι του ήταν «Κολλητήρης». Είχε το παλιό θέατρο που μετέπειτα ο καραγκιοζοπαίχτης Χρήστος Χαρίδημος (1895-1970) ονόμασε «Ερμής».
Πέθανε το 1963

Ντίνος Θεοδωρόπουλος (Καλογεράς)
1890-1975

Από τις πιο σπουδαίες προσωπικότητες του ελληνικού Καραγκιόζη που άφησε εποχή.
Γεννήθηκε στην Αγγελώνα. Το πραγματικό του όνομα ήταν Κωνσταντίνος Καλογεράς.
Ήταν ο πρώτος που έφτιαξε έγχρωμες φιγούρες από πλαστικό το βρίσκοντας το υλικό στην Αμερική όπου έπαιζε εκεί για χρόνια καθώς και ο πρώτος που έπαιξε παραστάσεις με μικρόφωνο και μουσική από δίσκους. Έκανε μεγάλη επιτυχία στην Αθήνα και κυρίως στην Πάτρα όπου και έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του.
Τις παραστάσεις του διαφήμιζε με φεϊγβολάν, σπίρτα και μια φορά ένα υδροπλάνο έγραφε στην ουρά του «ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ».
Πολλοί καραγκιοζοπαίχτες μαθητεψαν κοντά του όπως ο Διονύσης Γράψας (1906-1976), Φωκίων Κιχρόπουλος, Διονύσης Λέντερης (1936-2001), Ανέστης Βακάλογλου (Ορέστης 1922-1997), Δημήτρης Ασπιώτης (1918-2000), Αντώνης Πλέσσας (Αντώναρος 1924-1998), Αργύρης Θούγας, Σπύρος Κούζης (Κούζαρος 1913-1992), Χρήστος Χαρίδημος (1895-1970) και πολλοί ακόμα που επηρεάστηκαν από το παίξιμό του είτε ως μαθητές, είτε ως θεατές.
Έγραψε πάρα πολλά έργα όπως: «Ο κόκκινος διάβολος», «Η κρεμάλα του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’», «Το ταξίδι στη σελήνη», «Το φάντασμα του νεκροταφείου», «Ο βρικόλακας της Γερμανίας», «Η νεκρανάσταση», «Η μαύρη χειρ της Νέας Υόρκης», «Ο δρόμος της κολάσεως», «Η ληστεία της τράπεζας», «Αστυνόμος Σέρλοκ Χομς», «Ο Καραγκιόζης μις Ευρώπη», «Ο αετός του Ολύμπου», «Ο βασιλεύς των ορέων», «Ο Καραγκιόζης στο δικαστήριο», «Ο Καραγκιόζης στο καζίνο», «Το λάβαρο του 1821», «Παλαιών Πατρών Γερμανός», «Ο Καραγκιόζης επιχειρηματίας», «Ο Καραγκιόζης δικηγόρος» και πολλά σατυρικά τραγούδια. Η φωνή του σώζεται σήμερα από δίσκους με παραστάσεις και συνέντευξεις.
Πέθανε στην Πάτρα το 1975. Η κόρη του Σοφία (1945-2009) συνέχισε την τέχνη του πατέρα της με τον τρόπο που έπαιζε ο ίδιος.
Θυμάμαι βλέπαμε παράσταση της Σοφίας στην Πάτρα με τον καραγκιοζοπαίχτη Γιάνναρο (Γιάννης Μουρελάτος 1931-2012) ο οποίος δάκρυσε καθώς το παίξιμό της θύμιζε πολύ του πατέρα της.

Στη Λακωνία έδρασε και ο Καλαματιανός Γιάννης Μεϊντάνης (Λέλεκας) ο οποίος έπαιζε και στη Μεσσηνία μέχρι το 1930, επίσης περάσανε μεγάλες μορφές της τέχνης όπως ο Μικρασιάτης Ανέστης Βακάλογλου γνωστός ως Ορέστης (1922-1998), ο Αιγιώτης Βασίλης Ανδρικόπουλος γνωστός ως Βασίλαρος (1899-1979), ο ξακουστός Αθηναίος Αντώνης Παπούλιας (Μόλλας) (1871-1948) όπου έδωσε παραστάσεις στη Σπάρτη σε κινηματογράφο, Ευγένιος Σπαθάρης (1924-2009), Θανάσης Σπυρόπουλος (1931-2023), ο Μάνθος Λιονέττης (Αθηναίος) (1925-2009) που ερχόταν από Αθήνα κι έπαιζε στο σινεμά “Άνεσις” κ.α.

Έργα του θεάτρου σκιών που διαδραματίζονται στη Λακωνία είναι “Η νεράιδα της Μάνης” – διασκευή από το μυθιστόρημα του μανιάτη συγγραφέα Γιώργου Τσιμπίδαρου-Φτέρη (1891-1967),  “Ο Μαύρος καπετάνιος και η πριγκίπισσα του κάστρου”, “Ο βρικόλακας της Μάνης”, “Οι αετοί της Μάνης”.

Τάσος Ανδριώτης
Καραγκιοζοπαίχτης