Η ζωή της δασκάλας Άντριας Ζαφειράκου είναι συνυφασμένη με αίθουσες, θρανία, μαθητές, εφηβικές φωνές, χαριτωμένα πρόσωπα, δύσκολα προβλήματα, διαχείριση κρίσεων, ζωγραφιές στους τοίχους, οικογενειακά ζητήματα και αμέτρητα χαμόγελα. Δεν πρόκειται για μια τυχαία εκπαιδευτικό, αφού κατάφερε να ξεχωρίσει ανάμεσα σε χιλιάδες συναδέλφους της από 170 χώρες και 30.000 συμμετοχές, λαμβάνοντας το πρώτο βραβείο ως η καλύτερη δασκάλα στον κόσμο. Η ίδια τιμήθηκε με την πιο σημαντική διάκριση για το σπουδαίο έργο της στο κοινοτικό σχολείο Άλπερτον, το οποίο βρίσκεται στο Μπρεντ του βόρειου Λονδίνου, μια φτωχή και υποβαθμισμένη γειτονιά, όπου ζουν πολλοί μετανάστες διαφορετικών εθνικοτήτων και στην οποία κυριαρχούν πολλά κοινωνικά προβλήματα, όπως η παιδική φτώχεια, η εγκληματικότητα και η δράση βίαιων συμμοριών.
Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών, η Ελληνοκύπρια «καλύτερη δασκάλα στον κόσμο» έμαθε να χαιρετά καθημερινά τους μαθητές της, ηλικίας από 11 ως 18 ετών, σε 35 γλώσσες. Η βία, η παραβατικότητα, οι στερήσεις, η πείνα και οι συγκρούσεις συνθέτουν τη θλιβερή πραγματικότητα στο Μπρεντ. Απόρροια όλης αυτής της δυσάρεστης κατάστασης είναι πολλοί μαθητές να είναι φοβισμένοι και ευάλωτοι: προέρχονται κυρίως από σπίτια όπου κατοικούν πολλές οικογένειες μαζί και θεωρούν το σχολείο ως το μοναδικό μέσο προόδου και εξέλιξης.
Η Άντρια Ζαφειράκου επέλεξε τον δύσκολο δρόμο, να διδάξει σε παιδιά στα οποία δεν έχουν δοθεί ευκαιρίες. Μάλιστα, ο συνιδρυτής της Microsoft, Μπιλ Γκέιτς, με αφορμή το Global Τeacher Prize, είχε δηλώσει: «Η ύπαρξη ενός εξαιρετικού δασκάλου μπορεί να αποτελέσει τον σημαντικότερο παράγοντα που θα καθορίσει το αν οι μαθητές θα λάβουν μια σπουδαία εκπαίδευση».
Προσωπικά, πιστεύω ότι το να είναι κάποιος δάσκαλος δεν αποτελεί επιλογή. Είναι κάτι περισσότερο από μια κλίση ή κάτι που υπάρχει μέσα σου. Θα έλεγα ότι είναι κάτι σαν πεπρωμένο που το ακολουθείς και δεν έχει καμία σχέση με έναν απλό εργαζόμενο ο οποίος δουλεύει και λαμβάνει έναν μηνιαίο μισθό.
Από την ημέρα που ο παγκόσμιος πρωταθλητής της Φόρμουλα 1 Λούις Χάμιλτον της απένειμε το βραβείο το 2018, μαζί με τον εμίρη του Ντουμπάι, η ζωή της άλλαξε ριζικά. Πλέον, στο ημερήσιο πρόγραμμά της έχουν ενταχθεί ομιλίες σε όλον τον κόσμο, συνεντεύξεις στα μεγάλα διεθνή μέσα ενημέρωσης, όπως οι «Financial Times» και η «Guardian», αλλά και πιεστικές εκπαιδευτικές υποχρεώσεις.
Σήμερα η Άντρια Ζαφειράκου ετοιμάζεται να κυκλοφορήσει το βιβλίο της με τίτλο «Those who can, teach: What it takes to make the next generation» και, χωρίς να σταματήσει τη διδασκαλία, έχει ξεκινήσει ήδη να αξιοποιεί το χρηματικό έπαθλο του ενός εκατομμυρίου δολαρίων σε πρωτοβουλίες για την προώθηση της τέχνης στα σχολεία. Επίσης, φέτος θα μιλήσει ως καλεσμένη στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που θα πραγματοποιηθεί από τις 12 έως τις 16 Μαΐου 2021.
Τη συναντώ μέσω Skype στο σπίτι της στο Λονδίνο, όπου ζει και εργάζεται. Στη συζήτησή μας, όταν μιλά για το σχολείο και τους μαθητές της, ακτινοβολεί, χαμογελά συνεχώς και συγκινείται όταν θυμάται σκληρές ιστορίες. Απέναντί μου έχω μια γυναίκα με ευαισθησίες, η οποία κοιμάται ελάχιστες ώρες, στερείται χρόνο από την προσωπική της ζωή και την οικογένειά της και συμπεριφέρεται στους μαθητές της σαν δεύτερη μητέρα τους.
Αυτό το σχολείο είναι η τελευταία τους ευκαιρία
Η ίδια είναι κόρη μεταναστών. Ο πατέρας της έχει καταγωγή από το Γύθειο της Πελοποννήσου, ενώ η μητέρα της από την Αμμόχωστο της Κύπρου. Στο μυαλό της ήταν ξεκάθαρη η απόφαση να διδάξει εικαστικά σε σχολείο μίας από τις πιο φτωχές περιοχές του μητροπολιτικού Λονδίνου. Όπως επισημαίνει στη διαδικτυακή συνομιλία μας, αρκετά συχνά, όταν νέοι μαθητές πηγαίνουν στο σχολείο, δεν γνωρίζουν ούτε στοιχειώδη αγγλικά. Πρόκειται για φτωχά παιδιά με οικογένειες που ζουν σε μικρά διαμερίσματα, που δεν τους παρέχουν ούτε τα βασικά προκειμένου να μπορούν να ετοιμάζουν τα μαθήματά τους.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε αποκλειστικά στη LiFO μιλά για τις εμπειρίες της, τη διδασκαλία, τους μαθητές της, τα παιδικά της χρόνια αλλά και το τι θεωρεί σημαντικό στη ζωή.
— Τι σημαίνει για έναν εκπαιδευτικό αυτό το βραβείο;
Για μένα όλο αυτό ήταν πολύ άβολο. Όταν άκουσα το όνομά μου, συγκλονίστηκα και στην αρχή δεν μπορούσα να πιστέψω ότι κέρδισα. Στην επιστροφή μου στο Ηνωμένο Βασίλειο είχαν μαζευτεί πολιτικοί και αξιωματούχοι, πολλά μέσα μαζικής ενημέρωσης και περίπου εκατό μαθητές μου, οι οποίοι με περίμεναν και με καλωσόρισαν στο αεροδρόμιο του Χίθροου. Στη συνέχεια, μεταφέρθηκα κατευθείαν στη Βουλή των Κοινοτήτων και ύστερα στο γραφείο της τότε πρωθυπουργού, Τερέζα Μέι. Είναι ασύγκριτο το συναίσθημα να βρίσκεσαι από τη μια μέρα στην άλλη στην πρώτη δεκάδα της λίστας της «Evening Standard» με τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στο Λονδίνο. Έπρεπε να πάρω μια μεγάλη απόφαση ως προς το τι θα έκανα το χρηματικό ποσό του ενός εκατομμυρίου δολαρίων προκειμένου να αναβαθμίσω τις τέχνες και τη διδασκαλία σε αυτό το σχολείο. Γι’ αυτό δημιούργησα τη φιλανθρωπική οργάνωση Artists in Residence (AiR), σκοπός του οποίου είναι η βελτίωση της διδασκαλίας των τεχνών στα σχολεία.
— Τι άλλαξε από τότε που πήρατε το βραβείο;
Όλη μου η ζωή. Μέχρι τότε, κάθε μέρα η μοναδική μου διαδρομή ήταν σχολείο – σπίτι και το αντίστροφο. Πλέον, με αναγνωρίζουν στον δρόμο, υπάρχει πολύς κόσμος που θέλει να μάθει περισσότερα για τον χώρο της γνώσης, τον τρόπο επικοινωνίας με τους μαθητές αλλά και πώς μπορείς να εκπαιδεύσεις τη νέα γενιά.
— Ποια χαρακτηριστικά χρειάζεται να έχει ένας καλός εκπαιδευτικός;
Υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά στο σχολείο μας που είτε δεν έχουν γονείς είτε έχουν, αλλά δεν προλαβαίνουν να ασχοληθούν μαζί τους, με αποτέλεσμα να μην αισθάνονται άνετα με τον εαυτό τους. Νιώθουν, ουσιαστικά, ότι δεν τους ακούει κανείς. Επομένως, πρώτα απ’ όλα έχω μάθει ότι πρέπει να τα αντιμετωπίζεις με καλοσύνη και γενναιοδωρία. Να χτίζεις σχέσεις εμπιστοσύνης μαζί τους. Να τους εξηγείς, ακόμη και με αυστηρό τρόπο, πώς θα γίνουν καλύτερα. Επιπρόσθετα, έμαθα να είμαι ανθεκτική, εφευρετική και να αυξάνω τις προσδοκίες τους. Έμαθα να μην τα υποτιμώ. Να ξεκλειδώνω τα τραύματά τους. Και, φυσικά, να μπαίνω στη θέση τους προκειμένου να κατανοήσω πλήρως τον τρόπο σκέψης τους. Τέλος, κρίνω πολύ σημαντικό το να μπορείς να μεταδίδεις στα παιδιά το ότι η διδασκαλία είναι κάτι που σου αρέσει. Αν στο πρόσωπό σου διακρίνουν έναν άνθρωπο που έχει πάθος με αυτό που κάνει, είναι βέβαιο ότι θα σε ακολουθήσουν. Άλλωστε, η μόρφωση είναι το όχημα που μπορεί να σε οδηγήσει στην κοινωνική ανέλιξη. Επίσης, πρέπει να αναδεικνύεις τις καλύτερες ιδιότητες κάθε μαθητή ‒ είναι βέβαιο ότι είναι έμφυτες, αλλά δεν γνωρίζουν τον τρόπο να τις ξεδιπλώσουν. Η μεγαλύτερή μου ικανοποίηση είναι όταν χαίρονται γιατί αισθάνονται ότι κάποιος τους εκτιμά και σέβεται την κουλτούρα τους.
— Τι ρόλο παίζει η εκπαίδευση στη ζωή σας;
Μου προσφέρει πληρότητα, ψυχική και πνευματική ανάταση. Κάθε βράδυ που επιστρέφω στο σπίτι μου νιώθω μια απέραντη ευχαρίστηση. Προσωπικά, πιστεύω ότι το να είναι κάποιος δάσκαλος δεν αποτελεί επιλογή. Είναι κάτι περισσότερο από μια κλίση ή κάτι που υπάρχει μέσα σου. Θα έλεγα ότι είναι κάτι σαν πεπρωμένο που το ακολουθείς και δεν έχει καμία σχέση με έναν απλό εργαζόμενο ο οποίος δουλεύει και λαμβάνει έναν μηνιαίο μισθό. Για μένα αποτελεί τον δικό μου τρόπο να κατανοώ τη ζωή.
— Πώς επηρέασε την πορεία σας το γεγονός ότι ο πατέρας σας είναι ιερέας;
Μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον στο οποίο ήμουν πάντα το «μαύρο πρόβατο» (γέλια). Από μικρή με θεωρούσαν πνεύμα αντιλογίας, αφού διαφωνούσα σε όλα. Όμως δεν σας κρύβω ότι γαλουχήθηκα στους κόλπους μιας πολυμελούς οικογένειας, η οποία μου έδωσε αμέτρητα ερεθίσματα, με εκπαίδευσε με σωστές αρχές και, κυρίως, με δίδαξε πώς να καταλαβαίνω τους άλλους ανθρώπους. Όσον αφορά τον πατέρα μου, θυμάμαι πως όταν του ανακοίνωσα ότι ήθελα να γίνω δασκάλα στο συγκεκριμένο σχολείο, αντέδρασε πολύ έντονα. Φοβόταν που θα ήμουν δασκάλα σε μια υποβαθμισμένη περιοχή. Ωστόσο, λατρεύω την πολυπολιτισμικότητα και τη διαφορετικότητα. Και έκανα αυτό που πάντα ήθελα τελικά.
— Τόσα χρόνια διδάσκετε τους μαθητές σας. Εσείς, προσωπικά, τι έχετε μάθει από τα παιδιά;
Τα πάντα. Έχω γίνει καλή δασκάλα χάρη σε αυτά τα παιδιά. Σε όλη την εκπαιδευτική μου πορεία κουβαλώ αναρίθμητες ιστορίες που έχουν εμπλουτίσει τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά μου. Οι πιο δύσκολες στιγμές για μένα είναι όταν έρχονται γονείς μαθητών στο σχολείο και μου επισημαίνουν ότι το παιδί τους δεν πρόκειται να πετύχει στη ζωή του και παράλληλα μου ζητούν να το αφήσω τουλάχιστον να ζωγραφίζει, προκειμένου να περνά την ώρα του. Ξέρετε, διαφωνώ ριζικά με αυτή την αντίληψη. Κάθε παιδί διαθέτει ένα ταλέντο, μια άγνωστη δημιουργική πτυχή, αρκεί να το βοηθήσεις να βρει τον δρόμο του και να ανθήσει. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: υπήρχε ένας μαθητής που οι γονείς του θεωρούσαν ότι δεν θα καταφέρει να κάνει τίποτα επειδή είχε προβλήματα δυσλεξίας. Σας πληροφορώ ότι όχι μόνο προσπάθησε να τους διαψεύσει αλλά αρίστευσε κιόλας. Ήταν ένα παιδί με ειδικές δυσκολίες που απαιτούσε από εμάς λεπτούς χειρισμούς. Απ’ αυτόν τον μαθητή, λοιπόν, εγώ έμαθα πολλά: να ακούω, να έχω υπομονή και να πιστεύω στις δεξιότητες που κρύβει κάθε παιδί. Να μην αποκλείω κανέναν εκ των προτέρων. Πολλοί συνάδελφοί μου αισθάνονται ότι ως δάσκαλοι πρέπει να γνωρίζουν τα πάντα. Νομίζω, όμως, ότι μερικές φορές το πιο όμορφο πράγμα, όταν είσαι δάσκαλος, είναι η στιγμή που ζητάς από το παιδί να σε διδάξει.
— Υπάρχει μια ιστορία που δεν θα ξεχάσετε;
Πάρα πολλές. Ένας μαθητής μου είχε έρθει από την Ινδία σε ηλικία 12 ετών, χωρίς να έχει πάει σχολείο μέχρι τότε. Δεν ήξερε ούτε να μιλά ούτε να γράφει αγγλικά. Μετά από έξι χρόνια θριάμβευσε, έχοντας τους καλύτερους βαθμούς στο σχολείο. Αυτό το παιδί το έχω ακόμα μέσα στην καρδιά μου, επειδή πάλεψε, πίστεψε στον εαυτό του και στις ικανότητές του. Φυσικά, δεν είναι όλα ρόδινα πάντοτε. Αντιμετωπίζουμε και καταστάσεις με παιδιά που πέφτουν θύματα διαδικτυακού εκφοβισμού μέσω ιστότοπων κοινωνικών μέσων. Τα παιδιά αυτά δεν έχουν όρια. Εκπαιδεύεσαι στο πώς πρέπει να αντιδράς σε καβγάδες, οι οποίοι δεν είναι εύκολοι. Είναι φτωχά παιδιά που ζουν σε σπίτια όπου δεν υπάρχει ένα τραπεζάκι ώστε να ετοιμάσουν τα μαθήματά τους. Κι εμείς έχουμε την υποχρέωση να κάνουμε τα πάντα ούτως ώστε να δώσουμε την ευκαιρία σε κάθε παιδί να καταφέρει αυτά που επιθυμεί.
— Η μητέρα σας είναι από την Αμμόχωστο. Θα θέλατε να μας σχολιάσετε όσα έχουν συμβεί το τελευταίο χρονικό διάστημα στη συγκεκριμένη πόλη;
Όλο αυτό είναι πολύ θλιβερό. Είναι ακόμη νωπές οι μνήμες και οι αφηγήσεις για την οικογένειά μου. Ο ξεριζωμός, η μετανάστευση στη Μεγάλη Βρετανία για μια καλύτερη ζωή αλλά και για να σωθούν είναι θέματα που τους δημιουργούν ενδοιασμούς όσον αφορά την επιστροφή στην πατρίδα, ειδικά κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες. Δυστυχώς, ακόμη δεν έχουν καταφέρει να πάνε να δουν τα σπίτια τους ή τις ιδιοκτησίες τους. Προσωπικά, επισκέπτομαι την Κύπρο μόνο για λόγους δουλειάς. Κάθε χρόνο, για περίπου πέντε εβδομάδες, προτιμάμε να ερχόμαστε για διακοπές στην Ελλάδα με την οικογένειά μου.
— Τι θυμάστε απ’ τα παιδικά σας χρόνια;
Τη γιαγιά μου, τα απίστευτα κυπριακά φαγητά που μας μαγείρευε και τις διακοπές στην Ελλάδα.
— Πάντα θέλατε να γίνετε δασκάλα;
Από τότε που ήμουν οκτώ ετών θυμάμαι έντονα τη μητέρα μου, ύστερα από τις επισκέψεις της στο σχολείο, να μου λέει: «Όλα καλά, Άντρια, αρκεί να μη λες στους δασκάλους σου πώς να διδάσκουν». Η διδασκαλία ήταν πάντα βαθιά ριζωμένη μέσα μου και ήξερα ότι αυτό θα έκανα στη ζωή μου. Επίσης, η μητέρα μου, η αδερφή μου και ο αδερφός μου είναι κι εκείνοι δάσκαλοι.
— Τι σημαίνει για σας η λέξη «σχολείο»;
Εκεί είναι το σπίτι μου, το μέρος όπου αισθάνομαι άνετα. Το καταφύγιό μου.
— Ποια είναι η πιο δύσκολη ερώτηση που σας έχουν κάνει οι κόρες σας;
«Πότε, επιτέλους, θα μείνεις σπίτι μαζί μας;». Αυτό είναι το πιο δυσάρεστο για μένα, εξαιτίας των ποικίλων υποχρεώσεων, των ταξιδιών που πρέπει να κάνω αλλά και των ωρών που περνώ στο σχολείο. Ξέρουν, όμως, ότι αγαπώ πολύ τη δουλειά μου και στο τέλος με συγχωρούν.
— Τι θεωρείτε σημαντικό στη ζωή;
Την οικογένεια. Το να καταφέρεις να βρεις τον δρόμο προς την ευτυχία και, τέλος, το να μην είμαστε σκληροί με τον εαυτό μας.
Lifo.gr | Γιάννης Πανταζόπουλος
Ακολουθήστε το FLYNEWS στο Google News και παρακολουθήστε όλες τις εξελίξεις