Εβδομήντα πέντε χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη «μαύρη» επέτειο της 26ης Νοεμβρίου 1943 στο Μονοδένδρι, όταν τα στρατεύματα κατοχής έστησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα και δολοφόνησαν 118 πατριώτες από τη Σπάρτη.
Την Κυριακή 25 Νοεμβρίου θα πραγματοποιηθεί ο εορτασμός της επετείου της Εθνικής Αντίστασης και επιμνημόσυνη δέηση για τους 118 εκτελεσθέντες.
Προβλέπονται οι κατωτέρω εκδηλώσεις: Γενικός Σημαιοστολισμός Δημοσίων, Δημοτικών, Ιδιωτικών Καταστημάτων, Καταστημάτων Νομικών Προσώπων Δημοσίου και ιδιωτικού Δικαίου και κατοικιών από τις 8 το πρωί μέχρι και τη δύση του ηλίου της 25ης Νοεμβρίου. Φωταγώγηση όλων των Δημοσίων και Δημοτικών Καταστημάτων, καθώς και των Καταστημάτων των ΝΠΔΔ και των Τραπεζών από τη δύση του ηλίου της 25ης Νοεμβρίου μέχρι τις πρωινές ώρες της επόμενης.
Πρόγραμμα
Ώρα 9.55: Τέλος προσέλευσης των επισήμων στο Μητροπολιτικό Ναό.
Ώρα 10.00 Δοξολογία-τέλεση μνημόσυνου στο Μητροπολιτικό Ναό. Θα ακολουθήσει ομιλία από τον Δικηγόρο Σπάρτης κ. Στέφανο Βρεττάκο.
Μετάβαση στο Ηρώο των 118 εκτελεσθέντων στο Μονοδένδρι.
Ώρα 11.25: Τέλος προσέλευσης επισήμων στο Ηρώο των 118.
Ώρα 11.30: Επιμνημόσυνη δέηση. Προσευχή από τη Φιλαρμονική του Δήμου Σπάρτης. Ομιλία από εκπρόσωπο των τοπικών Αντιστασιακών Οργανώσεων. Προσκλητήριο εκτελεσθέντων. Κατάθεση στεφάνων. Τήρηση ενός λεπτού σιγής προς τιμή και μνήμη των ενδόξων νεκρών.
Κείμενο: Νίκος Μέντζας
Στις 26 Νοεμβρίου του 1943, οι ναζί εκτελούν – ως αντίποινα – 118 Έλληνες στο Μονοδένδρι Λακωνίας. Την προηγούμενη, μια διμοιρία του ΕΛΑΣ Πάρνωνα επιτέθηκε σε γερμανική πομπή, που κινούταν στον δρόμο Τρίπολη – Σπάρτη, καταστρέφοντας τρία οχήματα και σκοτώνοντας 40 περίπου Γερμανούς στρατιώτες. Ανάμεσα στους 118 εκτελεσθέντες βρίσκονταν και παιδιά, ενώ πολλοί ήταν οργανωμένοι σε εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις. Ο χειρουργός Χρήστος Καρβούνης, που δολοφονήθηκε από τους ναζί, αποτελούσε ένα φωτεινό παράδειγμα .
Λάτρης του ελληνικού πνεύματος και των ανθρωπιστικών ιδεωδών, σπούδασε στην Γερμανία από το 1920 μέχρι το 1927, και το 1929 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Σπάρτη, όπου άνοιξε κλινική. Την ημέρα της εκτέλεσης, ο Γερμανός αξιωματικός τον έβγαλε από την λίστα των μελλοθανάτων. Εκείνος αρνήθηκε: “ή θα μας αφήσεις όλους ή κι εγώ μαζί”. Αφού δεν δεν έγινε δεκτό το αίτημα του, ζήτησε τουλάχιστον, να εξαιρεθεί ένας από κάθε οικογένεια της οποίας θα εκτελούνταν τα περισσότερα μέλη. Οι ναζί ήταν κάθετοι στην απόφαση τους. Τότε ο Καρβούνης τους επιτέθηκε, φραστικά, στην γερμανική γλώσσα, “Είστε βάρβαροι. Ντρέπομαι που σπατάλησα οκτώ χρόνια από την ζωή μου στον τόπο σας. Οδηγείστε στην αυτοκαταστροφή”. Τότε ο επικεφαλής των ναζί τον χτύπησε με όλη του την δύναμη στο χέρι με το κοντάκι του όπλου σπάζοντας το. Ύστερα τον άφησε να παρακολουθήσει όλες τις εκτελέσεις, αφήνοντας τον να εκτελεστεί τελευταίος.
Οι Γερμανοί δεν επέτρεψαν στους συγγενείς των θυμάτων να θάψουν τους δολοφονημένους, καθώς ανέμεναν μεγάλη αναστάτωση και έντονες αντιδράσεις σε αυτή την περίπτωση. Ο πατέρας του Καρβούνη, που ήταν ιερέας, ήταν εκείνος ο οποίος ορίστηκε – από τους ναζί – να τελέσει όλες τις ταφές, μόνος του. Τρεις μέρες πριν, στις 23 Νοεμβρίου, σε αναφορά του στην γερμανική διοίκηση, ο ταγματασφαλίτης Λεωνίδας Βρεττάκος απορούσε γιατί δεν έχουν εκτελεσθεί ακόμα οι αντιστασιακοί του χωριού:
Προς την Γερμανική Διοίκησιν Σπάρτης
Ενταύθα
Κατόπιν προφορικής υμών διαταγής λαμβάνομεν την τιμήν να επιστρέψωμεν υμίν συνημμένως την από 22. 11. 43 αίτησιν του κ. Δημητρίου Τζιβανόπουλου μεθ’ όλων των συνημμένων και να αναφέρωμεν υμίν ότι οι μεν δυο αδελφοί Δημοσθένης και Ιωάννης είναι ενεργά μέλη του ΕΑΜ, οι δε έτεροι δυο Σωκράτης και Παρασκευάς ανήκουν εις την μαχητικήν ομάδα ΕΑΜ – ΕΠΟΝ.
Κατόπιν των ανωτέρω άπαντα τα εν τη αιτήσει του πατρός των αναφερόμενα είναι ψευδέστατα και οι τέσσεροι υιοί του όχι μόνον δεν πρέπει να απολυθούν εκ των φυλακών Τριπόλεως ένθα κρατούνται, απεναντίας δε απορούμεν πως ούτοι μέχρι σήμερον δεν έχωσι εκτελεσθή.
Ο Διοικητής
Λ. Βρεττάκος
Τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας Τζιβανόπουλου (από 16 ως 23 ετών) εκτελέσθηκαν, προς μεγάλη ανακούφιση του ελληνόφωνου γερμαναρά.