O Ευρώτας της Λακωνίας είναι ένας ποταμός φορτωμένος με βαριά ιστορία , αφού έχει συνδεθεί άρρηκτα με την ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης . Είναι σίγουρο πως χωρίς τον Ευρώτα δεν θα είχε υπάρξει η Σπάρτη . Χάρη στον Ευρώτα και μόνο ,
οι Δωριείς που έφτασαν στη Λακεδαίμονα επέλεξαν το χώρο αυτό για να δημιουργήσουν τη Σπάρτη , η οποία έμελλε να γίνει η ιστορική πόλη που σήμερα είναι γνωστή σ’ όλον τον κόσμο .
Εκτός από την ιστορία του ο Ευρώτας είναι ένας ποταμός με ιδιαίτερη οικολογική φυσιογνωμία και σημαντικά οικολογικά χαρακτηριστικά . Εξαιτίας αυτής της σημαντικής οικολογικής του διάστασης ο αλλά και της εξαιρετικής σημασίας του για τη ζωή και την οικονομική ανάπτυξη του νομού Λακωίας ο ποταμός Ευρώτας έχει ενταχθεί στις πιλοτικές αγροτικές λεκάνες της Ευρώπης και σε Ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το Mirage , το LIFE05–EnviFriendly και GlobAqua που εφαρμόζονται διεξοδικά σε αυτόν .
Ο ποταμός Ευρώτας , που είναι από τους μεγαλύτερους της Πελοποννήσου , εμφανίζει μια μεγάλη ποικιλία χλωρίδας και πανίδας . Όμως , σχεδόν τα περισσότερα από τα είδη που απαντώνται στο σύστημα του Ευρώτα και εξαρτώνται από αυτόν μπορούν να θεωρηθούν ιδιαίτερα απειλούμενα λόγω της περιβαλλοντικής υποβάθμισης του ποταμού . Οι βασικές πιέσεις που δέχεται ο Ευρώτας προέρχονται από την υπερεκμετάλλευση των υδάτινων πόρων για άρδευση , τα αγροτοβιομηχανικά απόβλητα , την αγροχημική ρύπανση και τις μορφολογικές τροποποιήσεις της κοίτης και των όχθεων.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η περιοχή της λεκάνης απορροής του Ευρώτα , όχι μόνο για μεμονωμένα είδη, αλλά και για διακριτές κοινότητες ειδών (βιοκοινότητες) που δημιουργούν συναθροίσεις οι οποίες δεν υπάρχουν πουθενά αλλού.
Επιπλέον, κάποια από τα φυσικά περιβάλλοντα υδάτινων και παρόχθιων σχηματισμών που απαντούν στον Ευρώτα , είναι πράγματι σπάνια στη θερμομεσογειακή βιοκλιματική ζώνη της νότιας Ελλάδας .
Η εξαιρετική οικολογική διάσταση και η μοναδικότητα του ποταμού Ευρώτα οδήγησε στην ένταξη 4 περιοχών του εντός της λεκάνης απορροής στο Δίκτυο Natura 2000 με στόχο την προστασία σημαντικών βιοτόπων και ειδών .
Επίσης σε πέντε σημεία στον Ευρώτα προσδιορίσθηκαν εξαιρετικά δείγματα παρόχθιων δασών που κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικά για την διατήρηση της βιοποικιλότητας. Τονίζουμε ότι ο Ευρώτας έχει τα πιο εκτεταμένα και καλύτερα διατηρημένα πεδινά παρόχθια δάση από κάθε άλλο ποταμό στην Πελοπόννησο .
Είναι επίσης βέβαιο ότι σε σχέση με άλλους μεγάλους ποταμούς της Πελοποννήσου ο Ευρώτας έχει πολλά σημεία και σημαντικές εκτάσεις με υδρόβια και υγροτοπικά φυτά . Μοναδική επίσης είναι η ιχθυοπανίδα του , οι πληθυσμοί αμφιβίων , πτηνών , ερπετών , ζώων , εντόμων , κ.α.π.
Παρά τη σπουδαιότητα και τη μοναδικότητά του ο ποταμός Ευρώτας , από τη 10ετία του 1950 και μετά και με έμφαση στις τελευταίες 10ετίες , υποβαθίζεται και καταστρέφεται συστηματικά , με αποτέλεσμα σήμερα να μιλάμε για έναν σοβαρά απειλούμενο ποταμό !
Οι διαπιστώσεις των επιστημονικών κι ερευνητικών προγραμμάτων που εφαρμόστηκαν στον Ευρώτα και στους παραποτάμους του έχουν αποτυπώσει με σαφήνεια και πέραν πάσης αμφισβητήσεως τις αιτίες που υποβαθμίζουν συνεχώς και καταστρέφουν συστηματικά τον ποταμό Ευρώτα .
Οι αιτίες αυτές όπως αναφέρονται στα πορίσματα των προγραμμάτων Mirage , FE05–EnviFriendly και GlobAqua είναι επιγραμματικά οι ακόλουθες :
– Δραστηριότητες γεωργίας, κτηνοτροφίας και μεταποιητικών μονάδων γεωργικών προϊόντων.
– Τα μεγάλα υδρολογικά, εγγειοβελτιωτικά, αρδευτικά και αποξηραντικά έργα .
– Η μείωση των βροχών .
– Η μεγάλη εκμετάλλευση του νερού του Ευρώτα με τις γεωτρήσεις .
– Οι δέσεις και τα κανάλια εκτροπής του νερού του ποταμού .
– Οι υδρομαστεύσεις των πηγών παραποτάμων του Ευρώτα .
– Οι απολήψεις υδάτων για αρδεύσεις και υδροδότηση .
– Οι αποστραγγιστικές τάφροι .
– Τα αστικά υγρά απόβλητα .
– Τα βιομηχανικά απόβλητα .
– Οι διαρροές από ρυπασμένα εδάφη .
– Η ανεξέλεγκτη διάθεση βοθρολυμάτων .
– Η αλόγιστη χρήση λιπασμάτων και φυτοπροστατευτικών.
– Η διαφυγή ρύπων με τη βροχή από χώρους ανεξέλεγκτης απόθεσης απορριμμάτων.
– Η εναπόθεση σκουπιδιών και οικοδομικών υλικών στην κοίτη και τις όχθες .
– Η παράνομη άρδευση από επιφανειακά και υπόγεια ύδατα από μη ελεγχόμενα ιδιωτικά αντλιοστάσια .
– Οι εκβαθύνσεις της κοίτης,
– Οι σημαντικές απολήψεις αδρανών υλικών από την κοίτη για αντιπλημμυρική προστασία και χρήση τους ως οικοδομικών υλικών .
– Οι διευθετήσεις της κοίτης,
– Οι εγκιβωτισμοί σε μεγάλα τμήματα του ποταμού .
– Η καταστροφή της παρόχθιας βλάστησης με παράλληλη επέκταση των καλλιεργειών μέχρι τις όχθες του ποταμού .
– Η καταπάτηση της παρόχθιας ζώνης .
– Η υπεράντληση των επιφανειακών υδάτων .
– Οι έντονες μορφολογικές τροποποιήσεις εντός της ενεργής κοίτης αλλά και της παρόχθιας ζώνης .
– Η διάθεση λυμάτων .
– Η χρήση αγροχημικών .
– Τα διάφορα τεχνικά εμπόδια και τεχνικά έργα .
– Οι αμμοληψίες .
– Οι χαλικοληψίες .
-Τα αναχώματα .
– Η υποβάθμιση της παρόχθιας βλάστησης .
– Οι διευθετήσεις όχθεων .
– Λύματα βιολογικού καθαρισμού, ελαιουργείων, χυμοποιείων , κλπ .
– Οι αποψιλώσεις .
– Οι αναχωματώσεις .
– Τα αγροχημικά , αγροβιομηχανικά και αστικά λύματα .
– Η πλημμελής λειτουργία της Εγκατάστασης Επεξεργασίας Λυμάτων (ΕΕΛ) Σπάρτης .
Δυστυχώς , η κόκκινη γραμμή ασφαλείας για τον Ευρώτα έχει ξεπεραστεί εδώ και πολλά χρόνια .
Τα προγράμματα τη δουλειά τους την έκαναν και μάλιστα πολύ καλά .
Τώρα είναι η ώρα για άμεσες αποφάσεις από τους θεσμικά αρμοδίους ( Υπουργεία , Περιφέρεια , Περιφερειακή Ενότητα Λακωνίας , Δήμος Σπάρτης και παρευρώτιοι Δήμοι, Δημόσιες Υπηρεσίες , κλπ , κλπ) .
Οι αιτίες καταστροφής του Ευρώτα που έχουν καταγραφεί βάζουν και το πλαίσιο της θεσμικής προστασίας του ποταμού .
Οι τοπικοί αρμόδιοι , με συμμετοχικές διαδικασίες οφείλουν να συγκροτήσουν ένα Στρατηγικό Σχέδιο Διάσωσης και Αποκατάστασης του ποταμού Ευρώτα , το οποίο θα εφαρμοστεί με συνέπεια και μέσα σε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα .
Το Στρατηγικό αυτό Σχέδιο για τον Ευρώτα έχει αποτυπωθεί με ενάργεια και επιστημονική τεκμηρίωση στο πρόγραμμα LIFE 05–EnviFriendly του 2009 με τίτλο: «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Υδατικών Πόρων Λεκάνης Απορροής Ποταμού Ευρώτα Σχέδια Διαχείρισης» .
Είναι απορίας άξιο , τουλάχιστον , γιατί δεν έχει αρχίσει έστω η υλοποίησή των προτάσεων του προγράμματος αυτού , αν κι έχουν περάσει 6 ολόκληρα χρόνια από την ολοκλήρωση και δημοσίευσή του !!!
Ως Κράτος κι ως Κοινωνία ας μην ξεχνάμε πως αν ο καθένας κάνει σωστά το καθήκον του απέναντι στο «μεγάλο μας σπίτι» , το φυσικό περιβάλλον , τότε μόνο ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΛΠΙΔΑ !!!
Ο ΕΥΡΩΤΑΣ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΩΘΕΙ !!!
16-8-2015
Βαγγέλης Μητράκος
Ακολουθήστε το FLYNEWS στο Google News και παρακολουθήστε όλες τις εξελίξεις